کنسرسیوم فرش دستباف تارنگ
فرش برای ایرانی‌ها چیزی فراتر از یک کالا می‌باشد، زیرا که فرش ایرانی نمادی از فرهنگ، اصالت، تاریخ و هنر می‌باشد. و این هنر اصیل ایرانی، به دست بافندگان با ترسیم نمادهایی از فرهنگ و تاریخ ایران، زنده نگه داشته شده است. در این مقاله به طور کامل به معنی و مفهوم سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی می پردازیم.
تاریخچه فرش ایرانی
همانطور که گفته شد سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی بازتابی از فرهنگ، هنر و تاریخ ایران می‌باشند. هر یک از این نقش و نگار‌ها داستان و مفهومی را در دل خود جای دادند که برای درک بهتر آن‌ها بهتر است نگاهی به تاریخچه این هنر زیبا داشته باشیم.
ایرانیان اولین پیشگامان در بافندگی فرش در طول تاریخ بودند که با استفاده از سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی، فرهنگ و هنر ایران را به تصویر کشیدند و این هنر زیبا را به کمال رساندند.
متون به جا مانده از زمان ساسانیان (۲۲۴-۶۴۱م) به خوبی تاریخ بافندگی ایران را بیان می‌کند.
اما این نقش‌ها و سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی به این دوره ختم نمی‌شود و در زمان حکومت‌های سلجوقیان و ایلخانیان نیز فرش‌بافی، هنری با ارزش شمرده می‌شد.
از آنجایی که فرش‌های ایرانی فرهنگ و تاریخ ایران را به تصویر می‌کشند، این نقش‌ها در هر دوره دستخوش تغییرات و دگرگونی‌هایی می‌شدند.
با حمله اعراب و سقوط ساسانیان، هنر و سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی دچار تحولات گسترده‌ای شد.
حکومت صفویه بعد از اعراب به عنوان اولین حکومت ایرانی اسلامی شکل گرفت و فرش های ایرانی با تلفیقی از تاریخ ایرانی و تاریخ اسلامی نقش و نگارهای جدیدی به خود گرفت.
به گونه ای که معمولا فرش‌هایی با نقوش هندسی و خط‌های شکسته و زاویه‌دار را به قبل از حکومت صفوی ربط می‌دهند. و فرش‌هایی با نقوش خطوط منحنی و دوار را به بعد از ورود اسلام ربط می‌دهند.
ویژگی های فرش ایرانی
همانطور که گفتیم هر یک از سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی به تنهایی دنیایی از رمز و راز می‌باشند که داستانی را روایت می‌کنند که تمام جهان را به خود خیره می‌کنند. اما برخی ویژگی‌های مشترک بین تمامی نقش‌ها و سبک‌های فرش ایرانی وجود دارند که آن را تعریف می‌کنند. در ادامه به این ویژگی‌ها می‌پردازیم :
رنگ آمیزی در فرش ایرانی
اگر چه امروزه بیشتر فرش‌ها با ترکیبی از یک یا دو رنگ بافته می‌شوند اما در گذشته بیشتر فرش‌های ایرانی با مجموعه‌ای از رنگ‌های موزون رنگ آمیزی می‌شدند.
تقارن نقش‌ها در فرش ایرانی
حتما تا به حال تقارن و توازن سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی نظر شما را به خودش جلب کرده است. در بیشتر فرش‌های ایرانی نقش و نگارهای فرش به صورت متقارن بافته می‌شود.
حاشیه‌های فرش ایرانی
درست است که امروزه بیشتر فرش‌ها به صورت رنگی و ساده و با نقش و نگار ساده بافته می‌شوند اما در گذشته فرش‌های ایرانی با حاشیه‌هایی پهن و سپس چندین حاشیه‌ی باریک‌تر بافته می‌شدند و از نمادها و ویژگی‌های اصلی فرش ایرانی بودند.
آشنایی با سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی
این مجموعه از فرش‌ها، با الهام از بناها و آثار باستانی ایران مانند تخت جمشید، مسجد جامع اصفهان، سی و سه پل اصفهان، آرامگاه حافظ و… بافته می‌شوند.
نماد و سمبل شاه عباسی در فرش ایرانی
استفاده از گل شاه عباسی در سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی بسیار رایج است. از آنجایی که هنر فرش‌بافی در زمان حکومت صفوی بسیار پررنگ بود از این روی استفاده از گل معروف شاه عباسی و همچنین نقش ترنج و یا تلفیقی از این نقوش با نقش‌های اسلیمی، اشاره‌ای به زمان حکومت صفوی دارد.
نماد اسلیمی در فرش ایرانی
نماد و نقش‌های اسلیمی از مهم‌ترین و رایج‌ترین نقش‌ها و سبک‌های سنتی ایران در صنعت فرش می‌باشد.
در این سبک معمولا از یک گیاه که دارای ساقه‌های مارپیچ است و ابتدا و انتهای آن نیز قابل تشخیص نیستند استفاده می‌کنند.
طرح‌های اسلیمی معمولا به صورت نقوش پیچیده، منحنی و دورانی هستند که این نقوش معمولا گردشی منظم دارند. از طرح‌های اسلیمی در ترکیب با سبک‌های دیگر نیز استفاده می‌کنند.
نماد افشان در فرش ایرانی
کلمه افشان به معنی آشفته می‌باشد. و در سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی به صورت نقشی پیوسته ایجاد می‌شوند. به گونه‌ای که تصور می‌شود از ابتدا تا انتهای نقش قلم از روی کاغذ برداشته نشده است.
سمبل اقتباسی در فرش ایرانی
کلمه‌ی اقتباس به معنی برداشتن و فراگیری می‌باشد. و به نقش‌هایی که از تاثیر فرهنگ و مناطق و کشورهای دیگر ایجاد می‌شوند می‌گویند. بیشتر در مناطق مرزی شاهد این سبک می‌باشیم.
نماد بته‌ای در فرش ایرانی
نماد بته بر اساس نقش بته جقه طراحی شده است و نماد فرهنگ ایرانی می‌باشد و بیشتر در حاشیه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نماد درخت در فرش ایرانی
این سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی همانطور که از نامشان پیداست با الهام از درخت‌ها بافته می‌شوند
طرح‌های گروه درختی، بر اساس نقش درخت، طراحی می‌شوند.
سمبل ترکمن در فرش ایرانی
در این سبک که از فرهنگ زیبای ترکمن الهام می‌گیرد معمولا از اشکال هندسی استفاده می‌شود. این سبک نه بر اساس نقشه بلکه بر اساس سلیقه‌ی بافنده، بافته می‌شود. معروفترین نقوش ترکمن عبارتند از قاشقی، غزال و آخال.
نماد لچک و ترنج در فرش ایرانی
این دو نقش از دو عنصر اصلی ترنج و لچک به شکل مورب با حاشیه‌ی فرش سه‌گوش می‌گیرد و در مرکز به همراه نقش ترنج قرار می‌گیرند و مفهوم باغ بهشت را به تصویر می‌کشانند.
نماد گل‌فرنگ در فرش ایرانی
گل فرنگ، از مشهورترین سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی می‌باشند که عموما نقوش گل‌های طبیعی به ویژه گل رز که بومی ایران نبوده و از فرنگ وارد ایران شده است. این نقوش معمولا با رنگ‌های روشن مانند زرد، آبی و سرخ بافته می‌شود.
نماد ماهی درهم یا هراتی در فرش ایرانی
این طرح از قدیمی‌ترین نمادهای استفاده شده در فرش ایرانی می‌باشد که در واقع یک لوزی با چهار برگ در اطراف آن به شکل ماهی قرار دارد.
سمبل محرابی در فرش ایرانی
این طرح همانطور که از نامش پیداست از محراب مسجد الهام گرفته شده است و در کنار محراب از نمادهای گلدان، درخت و… برای زیبایی بیشتر نیز استفاده می‌شود.
نماد شکارگاهی در فرش ایرانی
استفاده از نقش شکارچیان و یا سوارکاران از رایج‌ترین سمبل‌ها و نمادهای فرش ایرانی در گذشته می‌باشند که به اسطوره‌ها و پادشاهان در گذشته اشاره دارند.
نماد و سمبل‌های عشایری در فرش ایرانی
این فرش‌ها با نمادهایی از فرهنگ و سبک زندگی عشایر می‌باشد که معمولا توسط خود عشایر نیز بافته می‌شود. معمولا طرح‌هایی ساده و هندسی است. مهم ترین آن‌ها قشقایی و بلوچ می‌باشد.
نماد تلفیقی در فرش ایرانی
طرح تلفیقی همانطور که از نامش پیداست ترکیب و تلفیقی از سبک‌ها و نمادهای گوناگون می‌باشد. این سبک نیازمند تجربه و هنر زیاد می‌باشد تا مورد پسند کاربران قرار گیرد.
نظر خود را بنویسید